بیماری دیابت قند خون بالا
بیماری قند یا دیابت یکی از شایعترین بیماریهای متابولیکی است. علامت مشخصه آن میزان قند خون بالای 120 میلیگرم در دسی لیتر در حالت ناشتا است و از دیگر نشانههای آن پرخوری و پرنوشی است.دیابت در اثر کاهش تولید انسولین در بدن یا کم شدن اثر انسولین در سوخت و ساز مواد قندی حاصل میشود (انسولین باعث میشود قند یا مهمترین منبع انرژی در بدن مورد استفاده قرار گیرد که در لوزالمعده تولید میشود). در حال حاضر بیش از 150 میلیون نفر در دنیا مبتلا به این بیماری هستند که متأسفانه در کشور ما نیز شیوع بالائی دارد و اصولاً به دو صورت بیماران دیابتی نوع 1 و دیابتی نوع 2 دیده میشود.دیابت نوع 1 (وابسته به انسولین) معمولاً قبل از 30 سالگی ظاهر میشود و علت آن فقدان یا کمبود انسولین میباشد، اکثر این بیماران لاغر میباشند و نیاز به تزریق انسولین دارند. دیابت نوع 2 (غیر وابسه به انسولین) معمولاً در بزرگسالی (سنین بالای 40 سال) دیده میشود. تقریباً 3/2 اشخاص چاق میباشند. در بروز دیابت نوع 2 عوامل متعددی چون اضافه وزن و چاقی (بخصوص چاقی داخل شکمی) عدم فعالیت بدنی، سن بالای 40 سال، رژیم غذایی نامناسب (غذای پر کالری و غیر مغذی) و وراثت نقش دارد.بیماری قند و رژیم غذایی دو مسئله کاملاً وابسته به هم هستند. در درمان دیابت رژیم غذایی از اهمیت خاصی برخوردار است، بخصوص در بیماران دریابتی نوع 2 که تقریباً 80 درصد آنان چاق میباشند، پس رژیم غذایی و ورزش یکی از درمانهای اصلی برای آنان به شمار میرود و داروی پایین آورنده قند خون به عنوان یک درمان کمکی (نه یک درمان اصلی) در کنار رژیم غذائی مناسب و ورزش به کار گرفته میشود. از این رو بیمارانی که دچار فزونی وزن میباشند باید از راه کاهش انرژی دریافتی و افزایش مصرف انرژی از میزان بافت چربی اضافه بدن بکاهند؛ اشخاص دیابتی نوع 2 باید بدانند که حتی کاهش اندک وزن، کنترل قند خون آنان را بهتر کرده و همچنین دیگر مشکلات متابولیک آنان را نیز کاهش میدهد. گفتن این نکته ضروری است که ورزش به تنهائی نمیتواند موجبات کاهش فراوان وزن شود مگر اینکه با کاهش انرژی دریافتی همراه باشد. کاهش انرژی دریافتی اگر به صورت اصولی و درست انجام شود با کاهش وتنظیم قند خون در ارتباط است.بیماران دیابتی نوع 2 برای کاهش انرژی دریافتی نیاز به یک رژیم غذائی خاص و مناسب دارند؛ در واقع رژیم غذائی بیماران دیابتی نوع 2 بسیار شبیه افرادی است که تحت رژیم لاغری هستند.
پس اشخاص دیابتی نوع 2 باید به توصیههای زیر توجه داشته باشند تا بهتر بتوانند قند خون خود را کنترل نمایند:
1- برای جلوگیری از تغییرات قند خون، ترتیب مصرف مواد غذائی بصورت وعده اصلی و میان وعدهها رعایت شود؛ بیماران قندی به جای سه بار غذا خوردن معمولی، همان مقدار غذا را در شش بار میل نمایند. یعنی انسولین کم برای سوزانیدن قند کمی که در مقدار غذای کم خورده شده وجود دارد، کافی باشد.
2- اگر قند خون بیمار کنترل نشده باشد قندهای ساده از رژیم غذایی شخص به کلی حذف گردد.
3- میزان فیبر دریافتی در آنان حدود 30 تا 40 گرم و بیشتر از نوع فیبر محلول باشد، از این جهت مصرف حبوبات (مانند انواع لوبیا و عدس)، سبزیجات (بخصوص پیاز، سیر، نخود فرنگی، کلم بروکلی، کرفس) و میوهجات کم شیرین (مانند کیوی، آلبالو، توت فرنگی) توصیه میشود که میوهجات و سبزیجات علاوه برداشتن فیبر حاوی مقدار زیادی عوامل آنتی اکسیدانی مانند ویتامین E ، ویتامین C ، بتاکاروتن (پیش ساز ویتامین A) و عناصر مغذی گوناگون هستند که مصرف آنها برای بیماران قندی ضرورت دارد.
4- بین 50 تا 60 درصد کل کالری روزانه از کربوهیدرات ها باشد که بهترین نوع کربوهیدرات ها، غذاهای نشاستهای پرفیبر است (قند موجود در غذاهای خورده شده با فیبر زیاد خیلی به کندی جذب رودهها میشود) که در نانهای سبوسدار (مانند جو، سنگک) و غلات کامل یافت میشود.
5- بیمارانی که در کنار رژیم غذایی قرص نیز مصرف میکنند برای جلوگیری از پایین افتادن قند خون، قبل از خواب یک میان وعده (مثلاً 1 عدد میوه) مصرف نمایند.
6- تا حد امکان از گوشت سفید مثل ماهی بجای گوشت قرمز استفاده نمایند.
7- مقدار دریافت نمک را در سطح پائین نگه دارند.
8- مصرف چربیهای غذائی باید بصورت کنترل شده و به مقدار کم باشد تا کمتر دچار بیماریهای قلبی – عروقی شوند.
9- در کل روزهای هفته همراه با رژیم غذایی مناسب، بعد از صرف غذا ورزش متوسط یا سبک انجام شود. بطور کلی 30 دقیقه پیاده روی با سرعت متوسط بعد از صرف غذا قند خون را تنظیم میکند.
10- استرس، اضطراب و فشار روحی را در خود کاهش دهند، کمی آرامش فکری و استراحت داشته باشند، چون پژوهشهای اخیر دانشمندان حاکی از آن است که یک استراحت ده دقیقهای بعد از وقت صبحانه یا ناهار درکاهش قند خون اشخاص دیابتی مؤثر میباشد.